हालै एक समाजसेवी तथा बौद्धिक व्यक्ति डिल्लीराज भण्डारीले आफ्नो फेसबुक स्टाटसमा नेपालको बजारमा विदेशी वस्तु र लगानीको प्रभुत्व र स्वदेशी जनशक्तिको विदेश पलायनप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। उनले लेखेका छन्: “हाम्रा बजारहरू चाहे ती खाद्यान्न, फलफूल, तेल, तरकारीका हुन् वा लत्ताकपडा, कपडा, औषधि, मल-बीउ मेसिनरी, गाडी-घोडा प्रविधिका हुन् सबै विदेशी चीज वस्तु र लगानीकर्ताको कब्जामा छन्। देशको काम गर्ने उमेरको जनशक्ति सबै विदेशमा छ, तैपनि कतिपय छद्मेहरूले समृद्धि ल्याउँछु भन्छन् अनि त्यही कुरा पत्याएर देशमा रहेका तलुवाचाटहरू तीन साढे बित्ता बुरुक्बुरुक गर्छन्। हाक्क-थुक्क…”
बजारमा विदेशी वस्तुको प्रभुत्व
नेपालको बजारमा खाद्यान्न, फलफूल, तेल, तरकारी, लत्ताकपडा, औषधि, मलबीउ, मेसिनरी, गाडी लगायतका वस्तुहरूमा विदेशी उत्पादनको प्रभुत्व रहेको छ। स्वदेशी उत्पादनको अभाव र उपभोक्ताको विदेशी वस्तुप्रतिको आकर्षणले गर्दा बजारमा विदेशी वस्तुको माग बढ्दो छ। यसले स्वदेशी उद्योग र उत्पादनलाई प्रतिस्पर्धामा पछाडि पारेको छ।
वैदेशिक लगानीको प्रभाव
नेपालमा वैदेशिक लगानी आकर्षित गर्न विभिन्न नीति तथा कार्यक्रमहरू सञ्चालनमा छन्। विदेशी लगानी तथा प्रविधि हस्तान्तरण ऐन, २०७५ ले विदेशी लगानीकर्तालाई नेपालमा लगानी गर्न प्रोत्साहित गरेको छ। यसले केही क्षेत्रमा विकासको सम्भावना देखाए पनि, स्वदेशी उद्योग र उत्पादनलाई चुनौती पनि दिएको छ।
काम गर्ने उमेरको जनशक्तिको विदेश पलायन
नेपालको जनसङ्ख्यामा १५ देखि ५९ वर्षको उमेर समूहलाई उत्पादनशील उमेर समूह मानिन्छ। जनगणनाको तथ्याङ्क अनुसार, यो उमेर समूहको ५७ प्रतिशत जनसङ्ख्या वैदेशिक रोजगारीमा संलग्न छ। ६० वर्षभन्दा माथिकाको जनसङ्ख्यामा पनि करिब ८.१ प्रतिशतले रोजगारीका लागि विदेशमा पसिना चुहाइरहेका छन्। करिब तीन करोड जनसङ्ख्या भएको मुलुकमा १५ वर्षमाथि काम गर्ने उमेरको जनसङ्ख्या अहिले दुई करोड आठ लाख छ।
समृद्धिको चुनौती
देशको उत्पादनशील जनशक्ति विदेशमा रहँदा र बजारमा विदेशी वस्तु र लगानीको प्रभुत्व हुँदा स्वदेशी उत्पादन र उद्योगको विकासमा चुनौतीहरू देखिएका छन्। यस्तो अवस्थामा, समृद्धिको लक्ष्य हासिल गर्न स्वदेशी उत्पादन र उद्योगलाई प्रोत्साहन गर्नु आवश्यक देखिन्छ।
निष्कर्ष
समाजसेवी तथा बौद्धिक व्यक्तिले उठाएको यो विषयले स्वदेशी उत्पादन, उद्योग र जनशक्तिको महत्वलाई उजागर गरेको छ। स्वदेशी उत्पादनलाई प्रोत्साहन गर्दै, वैदेशिक रोजगारीमा गएका जनशक्तिलाई स्वदेशमै अवसर सिर्जना गर्नेतर्फ ध्यान दिनु आवश्यक छ। यसले मात्र दीगो विकास र समृद्धिको मार्ग प्रशस्त गर्न सक्नेछ।