नेपालका दशौँ शाहवंशीय राजा, वीरेन्द्र वीरविक्रम शाह देव, वि.सं. २०२८ देखि २०५८ सम्म नेपालको शासनमा रहनुभयो। उहाँको जन्म पुस १४, २००२ मा नारायणहिटी दरबारमा भएको थियो। राजा महेन्द्रका ज्येष्ठ पुत्रका रूपमा, उहाँले बेलायतको इटन कलेज, अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय र अमेरिकाको हार्वर्ड विश्वविद्यालयमा शिक्षा हासिल गर्नुभयो। यस अन्तर्राष्ट्रिय शिक्षाले उहाँलाई आधुनिक दृष्टिकोण र कूटनीतिक कौशल प्रदान गर्यो, जसले नेपालको विकास र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्यो।
शासनकालका प्रमुख उपलब्धिहरू:
- शान्ति क्षेत्र प्रस्ताव (सन् १९७३): राजा वीरेन्द्रले नेपाललाई शान्ति क्षेत्र घोषणा गर्न प्रस्ताव गर्नुभयो, जसको उद्देश्य नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिक तनावबाट टाढा राख्दै शान्ति र स्थायित्व कायम गर्नु थियो। यो प्रस्तावले नेपाललाई विश्वमा शान्तिप्रिय राष्ट्रको रूपमा स्थापित गर्न मद्दत गर्यो।
- दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सहयोग सङ्गठन (सार्क) स्थापनामा योगदान (सन् १९८५): दक्षिण एसियाली राष्ट्रहरूबीच सहयोग र समन्वय बढाउन सार्कको स्थापना महत्वपूर्ण कदम थियो, जसमा राजा वीरेन्द्रको भूमिका उल्लेखनीय रह्यो। सार्कले क्षेत्रीय विकास, शान्ति र स्थायित्वमा योगदान पुर्यायो।
- जनमत सङ्ग्रह (वि.सं. २०३७): राजा वीरेन्द्रले प्रजातन्त्रप्रति आफ्नो प्रतिबद्धता दर्शाउँदै जनमत सङ्ग्रहको घोषणा गर्नुभयो, जसले नेपाली जनतालाई शासन प्रणाली छनोट गर्ने अवसर प्रदान गर्यो। यसले नेपालको राजनीतिक परिपक्वतालाई प्रतिबिम्बित गर्यो।
- बहुदलीय प्रजातन्त्रको पुनःस्थापना (वि.सं. २०४६): जनआन्दोलनको मागलाई स्वीकार्दै राजा वीरेन्द्रले बहुदलीय प्रजातन्त्र पुनःस्थापना गर्नुभयो, जसले नेपालको लोकतान्त्रिक यात्रालाई नयाँ दिशा दियो। यो कदमले उहाँको जनताप्रतिको संवेदनशीलता र प्रजातन्त्रप्रतिको सम्मानलाई दर्शाउँछ।
- नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ को घोषणा: नयाँ संविधानमार्फत नेपाललाई संवैधानिक राजतन्त्र र प्रजातान्त्रिक शासन प्रणालीमा प्रवेश गराउन राजा वीरेन्द्रको भूमिका महत्वपूर्ण रह्यो। यसले कानूनी र राजनीतिक स्थायित्वमा योगदान पुर्यायो।
नेपाल र नेपाली जनताप्रतिको योगदान:
राजा वीरेन्द्र सरल, शालीन र जनताप्रति संवेदनशील राजा हुनुहुन्थ्यो। उहाँले जनताको जीवनस्तर उकास्न र राष्ट्रिय एकता सुदृढ गर्न विभिन्न विकास परियोजनाहरूको सुरुवात गर्नुभयो। क्षेत्रीय विकासको अवधारणाले देशको समग्र विकासमा योगदान पुर्यायो। उहाँको शासनकालमा शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधार र कृषि क्षेत्रमा महत्वपूर्ण प्रगति भएको थियो।
नेपालले अझै पनि उहाँलाई किन सम्झन्छ:
राजा वीरेन्द्रको असामयिक निधनले नेपाली जनतामा गहिरो शोक र अभावको अनुभूति गरायो। उहाँको सरलता, जनताप्रतिको माया र राष्ट्रप्रतिको समर्पणले नेपालीहरूको मनमा विशेष स्थान बनाएको छ। उहाँको नेतृत्वमा रहेको स्थायित्व, शान्ति र विकासको युगलाई नेपालीहरूले अझै पनि सम्झन्छन् र उहाँको अभावलाई महसुस गर्छन्।
राजा वीरेन्द्रको योगदान र उहाँप्रतिको सम्मानलाई जीवित राख्न, उहाँको जन्मजयन्ती र पुण्यतिथिमा विभिन्न कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छन्। उहाँको स्मृतिमा लेख, पुस्तक र वृत्तचित्रहरू निर्माण भएका छन्, जसले नयाँ पुस्तालाई उहाँको जीवन र योगदानबारे जानकारी दिन्छ। उहाँको नेतृत्व, दूरदृष्टि र जनताप्रतिको माया सधैं नेपालीहरूको हृदयमा अमर रहनेछ।