काठमाडौं । बन्दा, जसलाई कोपी पनि भनिन्छ, नेपालका तराई र मध्य पहाडी क्षेत्रमा हिउँदको समयमा र उच्च पहाडी क्षेत्रमा वर्षायाममा लोकप्रिय तरकारीवाली हो। विशेष गरी, गर्मी समयमा, असारदेखि कात्तिकसम्म उत्पादन गरिने बन्दा वैमौसमी खेतीमा गणना गरिन्छ भने, कातिकपछि जेठसम्म उत्पादन हुने बन्दा मौसमी खेतीको हिस्सा हो।
बन्दाको खेतीले शारीरिक स्वास्थ्यमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछ। यसको नियमित सेवनले पेटको अल्सर र क्यान्सरको जोखिम कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ। यसमा रहेका डिनडली मिथेन, सिनिग्रिन, ल्युपेल, सल्फोरेन जस्ता तत्वहरूले क्यान्सरको रोकथाममा भूमिका खेल्छ। यसका अतिरिक्त, बन्दा वजन घटाउन र छालाको स्वास्थ्यमा पनि सकारात्मक प्रभाव पार्छ। कब्जियतको समस्यामा राहत दिने र सुन्दरतामा मद्दत गर्ने कारण यसलाई अति उपयोगी मानिन्छ।
नेपालमा प्रचलित बन्दा जातहरुमा गोल्डेन एकड, प्राईड अफ इन्डिया, कोपन हेगन मार्केट जस्ता अगौटे जात र लेटलार्ज ड्रमहेड जस्ता पछौटे जात प्रमुख छन्। बन्दा खेतीको लागि ठण्डा हावापानी आवश्यक पर्दछ, र यसको उत्पादनको लागि १५–२० डिग्री सेल्सियस तापक्रम उपयुक्त मानिन्छ।
बन्दा खेतीमा उपयुक्त माटो भनेको दोमट र वलौटे माटो हो, जसको पीएच मान ५.५ देखि ६.५ सम्म हुनुपर्छ। माटोमा प्रशस्त प्राङ्गारिक पदार्थको मात्रा हुनु आवश्यक छ र मलखादको व्यवस्थापनमा १००० केजी गोबर मल, १२ केजी नाइट्रोजन, ९ केजी फस्फोरस र ४ केजी पोटास मल प्रति रोपनी दिनुपर्छ।
बन्दा खेतीका लागि सिचाई व्यवस्थापनमा पनि ध्यान दिनु आवश्यक छ। विशेष गरी, गोडमेल पछि माटो सुख्खा हुने हुँदा ५–६ पटकसम्म सिचाई गर्नुपर्छ। साथै, कीराका प्रकोपहरूलाई व्यवस्थापन गर्न नीम, गहुँत, असुरो जस्ता प्राकृतिक सामाग्री प्रयोग गर्न सकिन्छ।
बन्दाको डल्ला (Head) फाट्नबाट बच्नका लागि, बन्दा टिप्ने समयलाई ध्यानमा राख्नु आवश्यक छ। वढी पानीको प्रवाह वा उच्च तापक्रमले डल्ला फाट्न सक्छ, त्यसैले समयमा टिप्न र उचित सिचाई गर्नुपर्ने हुन्छ।
नेपालमा बन्दा खेतीको क्रम बढ्दै गएको छ र यसले कृषकहरुलाई राम्रो आम्दानीको अवसर प्रदान गरेको छ। बन्दा उत्पादन बढाउँदा, यसले नेपालको कृषि क्षेत्रमा नयाँ उत्साह र सकारात्मक प्रभाव ल्याउने आशा गरिएको छ।