काठमाडौं । चीनले जैविक विविधता र भारतसँगको सम्बन्धमा पर्न सक्ने क्षतिको चिन्तालाई थाती राख्दै आर्थिक प्रोत्साहन र स्वच्छ ऊर्जा प्रदान गर्ने भन्दै तिब्बतमा १.२ ट्रिलियन युआन (१६७ अर्ब डलर)को मेगा–ड्याम अगाडि बढाएको छ ।
चिनियाँ प्रधानमन्त्री ली कियाङले शनिबार यार्लुङ साङ्पो नदी (भारतमा यसलाई ब्रह्नपुत्र भनिन्छ)मा जलविद्युत् आयोजनाको निर्माण सुरु गराएका छन् । चाइना याजियाङ ग्रुप नामक नयाँ कम्पनी स्थापना गरिएको छ । त्यसले ड्यामको विकास व्यवस्थापन गर्ने सिन्ह्वा समाचार एजेन्सीले जनाएको छ ।
आयोजनाको लागत सन् २००९ मा निर्माण पूरा भएको थ्री गर्जेज ड्यामको ३७ अर्ब डलरभन्दा चार गुणा बढी भएको ब्लुम्बर्गले जनाएको छ ।
यसले निर्माण, सिमेन्ट र स्टील क्षेत्रमा आर्थिक हलचल ल्याउने र सन् २०६० सम्म शुद्ध शून्य उत्सर्जनको लक्ष्यमा सहयोग गर्ने स्वच्छ ऊर्जाको स्रोत प्रदान गर्ने जनाइएको छ ।
यो आयोजनाको शुभारम्भपछि चाइना पावर कन्स्ट्रक्सन र चाइना इनर्जी इन्जिनियरिङका सेयर क्रमशः १० र ५१ प्रतिशतसम्म बढेको छ । यसबाहेक सिमेन्ट र स्टील कमोडिटी फ्युचर्स पनि बढेको छ ।
तर, यो आयोजनाले जोखिम बोकेको जनाइएको छ । ड्यामले चीन र भारतबीच तनाव निम्त्याउन सक्छ । किनभने, यार्लुङ साङ्पो (ब्रह्मपुत्र) नदी भारतको अरुणाचल प्रदेश हुँदै बग्छ र बंगलादेश पुग्छ ।
पर्यावरणविद्ले ५० किलोमिटरको लम्बाइमा नदीको दुई हजार मिटर उचाइ घट्ने भएका कारण त्यो क्षेत्रको जैविक विविधतामा अपूरणीय क्षति र प्रभाव पर्ने भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
दुर्गम स्थानमा सामग्री र कामदार पुर्याउन र बिजुली वितरण गर्न पावर लाइन जोड्न पनि चुनौतीपूर्ण छ ।
बेइजिङले तल्लो तटमा कुनै प्रतिकूल प्रभाव नपर्ने र सुरक्षा तथा पर्यावरण संरक्षणका उपाय लागु गर्ने वाचा गरेको छ ।
आयोजना तिब्बत स्वायत्त क्षेत्रको दक्षिणपूर्वमा रहेको न्यिङ्ची सहर वरपर पाँच क्यासकेड ड्यामहरू समावेश हुने सिन्ह्वाले जनाएको छ ।
इन्जिनियरले नदीको केही मोडहरू सिधा गर्ने र पानीलाई सुरुङमार्गबाट डाइभर्टको उपाय खोज्ने बताएका छन् । सरकारी इन्जिनियरले उक्त खोचमा ७० गिगावाट बिजुली उत्पादन गर्ने सम्भावना रहेको बताएका छन् ।
यो विश्वको सबैभन्दा ठूलो जलविद्युत् आयोजना थ्री गर्जेजको तुलनामा तेब्बरभन्दा बढी र पोल्यान्डको कुल विद्युत् क्षमताभन्दा पनि धेरै रहेको जनाइएको छ ।