गुल्मी । पछिल्ला वर्षहरूमा विकासका अनेक पहल भए पनि गुल्मीका गाउँहरू बिस्तारै सुनसान हुँदै गएका छन्। शिक्षा, स्वास्थ्य र सडकजस्ता पूर्वाधारहरूमा सुधार आए पनि यहाँका हजारौं परिवारले आफ्नो जन्मथलो छोडेर शहरतिर बसाइसराइ गर्न थालेका छन्।
स्थानीय तथ्याङ्कअनुसार गत आर्थिक वर्षमा मात्रै करिब ४ हजार २५ जनाले जिल्लाबाट बसाइसराइको प्रमाणपत्र लिएका छन्। गुल्मीका १२ स्थानीय तहमध्ये मुसीकोट नगरपालिकाबाट सबैभन्दा धेरै १५९ घरपरिवारका ६९६ जनाले बसाइसराइ गरेका छन्। रेसुङ्गा नगरपालिकाबाट ८२ घरपरिवारका २७१ जना, कालीगण्डकी गाउँपालिकाबाट १११ घरपरिवारका ४१६ जना, चन्द्रकोटबाट १३७ घरपरिवारका ५६५ जना लगायत अन्य स्थानहरूबाट पनि ठूलो सङ्ख्यामा मानिसहरू गाउँ छाड्दै छन्।
स्थानीय तहका प्रमुखहरू र पञ्जीकरण शाखाका जिम्मेवारहरूले यस प्रवृत्तिलाई चिन्ताको विषय मानेका छन्। अझै केहीले प्रमाणपत्र नलिई पनि बसाइसराइ गरेका हुन सक्ने अनुमान छ, जसले यो संख्या अझ बढ्न सक्ने संकेत गर्छ।
नागरिक समाजका अध्यक्ष पदमप्रसाद पाण्डे भन्छन्, “स्थानीय सरकारले स्वरोजगारमुखी कार्यक्रम सञ्चालन गरी रोजगार सृजना गर्नुपर्छ, जसले गाउँबाट शहरतर्फको पलायनलाई केही हदसम्म रोक्न मद्दत गर्नेछ।”
कालीगण्डकी गाउँपालिकाका अध्यक्ष वेदबहादुर थापाले भने, “बसाइसराइलाई पूर्ण रूपमा रोक्न सकिँदैन। गाउँमै गुणस्तरीय शिक्षा, स्वास्थ्य र उत्पादनका अवसरहरू उपलब्ध गराउनुपर्ने हुन्छ।” उहाँले कृषिजन्य उत्पादन र पशुपालनलाई गाउँकै मुख्य आर्थिक गतिविधि बनाउन जोड दिँदै आएका छन्।
यद्यपि, आर्थिक र सामाजिक कारणले गुल्मीका हजारौं मानिसहरू अझै पनि जीवनयापनको लागि सहरतिर उडान भर्न बाध्य छन्। यो प्रवृत्ति रोक्न समृद्धि र सेवा गाउँमै लैजान स्थानीय तह र केन्द्रिय सरकारबीच प्रभावकारी समन्वय आवश्यक छ।
गाउँमै बसेर नै भविष्य बनाउन सकिने वातावरण निर्माण गरेन भने गुल्मीका गाउँहरू भौतिक रूपमा त विकसित हुनेछन् तर मानवीय रूपमा शून्य बन्ने सम्भावना बढ्ने विशेषज्ञहरूको चेतावनी छ।