काठमाडौं, फर्सी गमी याममा हुने प्रंगारिक पदार्थ प्रसस्त चाहिने तथा माटोको पि एच ६.५–७.५ भएको दोमट वा बलौंटे दोमट माटोमा राम्रोसँग खेती गर्न सकिन्छ ।
जातहरु
सानार–०२२ वर्ण शंकर जात पन्जीकृत गरिएको छ । नेपालमा फर्सीलार्ई तीन थरीमा बाडन सकिन्छ । (क) नेपाली फर्सी (ख) हिउँदे अथवा युरोपियन फसी र (ग) सुख्खा अथवा गर्मी यामको स्क्वास फर्सी ।
नपालमा स्थानिय जातका नेपाली फर्सीको खेती सफलतापूर्वक गरिदै आएका छ । बेर्ना सारेको ७५–८० दिनमा स्थानिय फर्सीको फल टिप्न सकिन्छ र यसका सरदर उत्पादन ५५ मेटिक टन प्रति हेक्टरसम्म हुने गर्दछ ।
बीउ दर
एक रापनीको लागि १२५ ग्रम बीउ भए पुग्छ ।
जातहरु
बणशंकर जात – सोनार ०२२ तराईे र मध्य पहाडको लागि सिफारिस
राप्ने दुरी
हारबाट हारसम्मका दुरी — २ मिटर
बोटबाट बोटसम्मको दुरी – २ मिटर उम्रेपछि एउटा स्वस्थ र राम्रो बोर्ममात्र राख्ने ।
जमिनका तयारी
२–३ पटक रामा्रसँग खनजोत गरी एक रोपनीमा १५०० के जी. गोबर मल, ५ क.जी. नाईट्रोजन, ३ केजी. फस्फोरस र ३ के.जी. पोटास सगैं २ केजी वायाजाम १ केजी शुक्ष्मतत्वको धुलो आवश्यक पर्दछ । नाइटो«जनको आधा भाग राखी बाँकी सम्पूर्ण मलखाद जग्गा तयारीको अन्तिम समयमा रामरी माटोमा मिलाउनु पर्दछ ।
मलखाद र सिचाई
मलका प्रयोग गर्दा आधा भाग नाईट्रोजन मललाई दुई बराबर भाग लगाई बर्ना सारेको ३० दिन पछि ९त्यान्द्रा निकाले पछि० पहिला मल दिने र दोस्रो भाग करिब ५०–६० दिन पछि (फल पूल्न थालेपछि) हाल्ने । ठूला पात र ठूलो बोट हुनाले यसलाई सुख्खा याममा ७–१० दिनको अन्तरालमा नियमित सिचाई दिनु पर्छ । फर्सी पाक्न शुरु भएपछि सिचाई दिईरहनु पदैंन । खेतमा पानी निकासको राम्रो प्रवन्ध मिलाउनु पर्छु । पानी जम्न दिनु हँदैंन ।
गोडमेल तथा थाँक्रा व्यवस्थापन
रोपेको करिब २५–३० दिनपछि गोडमेल गरी हल्का उकेरा लगाउनु पर्दछ । फल माटाको सम्पर्कमा आउँदा कुहिने सम्भावना भएकोले थाँक्राको राम्रो प्रबन्ध गर्नुपर्दछ । घर कौंसी वा गोठको छानामा परम्परागत तरिकाले फर्सीको बोट चढाएर थाँक्राको व्यवस्था गरिने भएपनि खेतबारीमा लगाउँदा होचो टाँड बनाएर वा छापा दिएर थाँक्राको व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ ।
फर्सी गर्मी याममा हुने बाली हो जसलाई प्रांगारिक पदार्थ पर्याप्त चाहिन्छ। यसका लागि माटोको pH ६.५–७.५ भएको दोमट वा बलौंटे दोमट माटो उपयुक्त मानिन्छ। राम्रो उत्पादनका लागि गहिरो खनजोत गरी आवश्यक मलखाद मिलाएर खेत तयारी गर्नुपर्छ।
फर्सीका जातहरू
नेपालमा फर्सीलाई तीन प्रकारमा वर्गीकृत गर्न सकिन्छ:
- नेपाली फर्सी
- स्थानीय जातहरू, जुन ७५–८० दिनमा तयार हुन्छन्।
- सरदर उत्पादन: ५५ मेट्रिक टन प्रति हेक्टर।
- हिउँदे अथवा युरोपियन फर्सी
- मुख्यत: चिसो मौसममा हुने।
- गर्मी यामको स्क्वास फर्सी
- सुख्खा यामको लागि उपयुक्त।
बनशंकर जात:
- सोनार ०२२ – तराई र मध्य पहाडका लागि सिफारिस।
बिउ दर र रोपाइँ दूरी
- बिउ दर: एक रोपनी खेतका लागि १२५ ग्राम बिउ पर्याप्त हुन्छ।
- राप्ने दूरी:
- हारबाट हार: २ मिटर।
- बोटबाट बोट: २ मिटर।
- उमरेपछि, एउटा स्वस्थ र राम्रो बिरुवा मात्र राख्ने।
जमिन तयारी र मलखाद प्रयोग
- जमिन तयारी:
- खेतलाई २–३ पटक राम्रोसँग जोत्ने।
- एक रोपनीका लागि:
- १५०० केजी गोबर मल।
- ५ केजी नाइट्रोजन।
- ३ केजी फस्फोरस।
- ३ केजी पोटास।
- २ केजी वायाजाम र १ केजी सूक्ष्मतत्व।
- मल प्रयोग:
- आधा नाइट्रोजन रोपाइँको बेला र बाँकी ३० र ५०–६० दिनपछि।
सिंचाइ र गोडमेल
- फर्सीलाई सुख्खा याममा हरेक ७–१० दिनमा नियमित सिंचाइ आवश्यक हुन्छ।
- फल पक्न थालेपछि सिंचाइ बन्द गर्नुपर्छ।
- गोडमेल २५–३० दिनमा गर्नुपर्छ।
- फल माटोमा छोइन्थ्यो भने कुहिन सक्छ, त्यसैले थाँक्राको राम्रो व्यवस्था गर्नुपर्छ।
बाली लिने तरिका
- हरियो मुन्टा, फल र पाकेको फल प्रयोग गर्न सकिन्छ।
- पहिलो फल ८०–८५ दिनमा टिप्न सकिन्छ।
- बजार मागअनुसार हरियो फल टिप्दा राम्रो मूल्य पाइन्छ।
उत्पादन र आम्दानी
- हरियो फल उत्पादन:
- एक रोपनीबाट २०००–३००० केजी।
- बिक्री मूल्य: रु. ४०/केजी।
- कुल आम्दानी: रु. १,२०,०००।
भण्डारण विधि
- घाउ-चोट नलागेका परिपक्क फल छान्ने।
- सुकाएको परालमा राख्ने।
- फललाई १०–१२ डिग्री तापक्रम र ५०–७०% सापेक्षिक आर्द्रतामा ५–८ महिना भण्डारण गर्न सकिन्छ।
रोग तथा कीरा व्यवस्थापन
१ भाग गहुँत र १० भाग पानी मिसाई ४–५ दिनको अन्तरालमा छर्ने।
रातो खपटे कीरा:
निमजन्य विषादी ३ मि.लि./लिटर पानीमा मिसाएर छर्ने।
फल कुहाउने रोग:
१ भाग झोल मल र ७ भाग पानी मिसाई छर्ने।
खराने रोग (पाउडरी मिल्ड्यू):