काठमाडौं । आज नेपालभरका कालीगढ र उद्योगधन्दासँग आवद्ध समुदायले भगवान् विश्वकर्माको आराधना गर्दै वास्तु दिवस तथा विश्वकर्मा पूजा पर्व भव्यतापूर्वक मनाउँदै छन्। हरेक वर्ष आश्विन सङ्क्रान्तिको दिन मनाइने यो पर्वमा कलकारखाना, कार्यशाला र घर–घरमा भगवान् विश्वकर्माको प्रतिमा वा तस्बिर स्थापना गरी विशेष पूजा गरिन्छ।
यस दिन प्रयोग हुने औजार, मेसिन, सवारीसाधन र हरेक प्रकारका यान्त्रिक उपकरणमा पूजा गरे दीर्घायु, मजबूती र उत्कृष्ट कार्यक्षमता प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास रहिआएको छ। पूजापछि बालुवा वा अन्य सामग्रीबाट बनाइएका विश्वकर्माका मूर्तिलाई बागमतीको मुहान सुन्दरीजलसहित पवित्र नदीमा विसर्जन गर्ने परम्परा छ।
धर्मशास्त्रअनुसार द्वापर युगमा भगवान् कृष्णलाई राक्षसबाट बचाउन विश्वकर्माले एकै रातमा समुद्रबीच ‘भेद द्वारका’ निर्माण गरेका थिए। त्यही कारण उनलाई विश्वका प्रथम वास्तुविद् र निर्माण देवताका रूपमा मानिन्छ। वास्तुशास्त्रका ग्रन्थ विश्वकर्मा प्रकाश का रचनाकार पनि यही देवता भएको विश्वास छ।
नेपालका कालीगढहरूले यस दिनलाई आफ्नो पेशाप्रति सम्मान प्रकट गर्ने अवसरका रूपमा लिन्छन्। इञ्जिन जडान भएका मेसिनदेखि सवारीसाधनसम्म पूजा गर्ने चलन पछिल्ला वर्षहरूमा झन् व्यापक बनेको छ।
वास्तुशास्त्रीहरूका अनुसार चार उपवेदमध्ये स्थापत्यवेदमा उल्लिखित प्राचीन ज्ञानकै पुनर्जागरणसँगै नेपालमा वास्तु विद्याको महत्व बढ्दो छ। यसै सम्झनामा वास्तु दिवसका रूपमा पनि आजको दिन मनाउने परम्परा स्थापित भएको छ।