लन्डन । पहिलोपटक विश्वको शीर्ष दस वैज्ञानिक अनुसन्धान केन्द्रमध्ये आधाभन्दा बढी स्थान चीनका सहरहरूले कब्जा गरेका छन्, जसले विश्व प्रविधि र अनुसन्धान क्षेत्रमा चीनको तीव्र उचाइलाई स्पष्ट रूपमा देखाउँछ।
‘नेचर इंडेक्स २०२५ साइन्स सिटिज’ परिशिष्टले सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनअनुसार चीनका अग्रणी सहरहरूको संख्या सन् २०२३ को पाँचबाट २०२४ मा बढेर छ पुगेको छ, योसँगै शीर्ष दसमा चीनले बहुमत सुनिश्चित गरेको हो। यो उपलब्धि चीनको अनुसन्धान उत्पादन क्षमता, वैज्ञानिक लगानी र उच्चस्तरीय संस्थागत विकासको द्रुत विस्तारको प्रत्यक्ष प्रमाणका रूपमा हेरिएको छ।
प्रतिवेदनले सन् २०१५ देखि २०२४ सम्म प्रकाशित वैज्ञानिक लेखहरूको योगदानलाई ‘सेयर’ नामक सूचकमार्फत मापन गर्दै विश्वका प्रमुख अनुसन्धान सहरहरूको समग्र मूल्यांकन गरेको हो। यसमा एक सहरभित्रका सबै वैज्ञानिक संस्थानहरूको योगदान जोडेर समग्र स्तर निर्धारण गरिन्छ।
विश्वका शीर्ष विज्ञान सहरहरूको सूचीमा बेइजिङ, साङ्घाइ, न्यूयोर्क क्षेत्र, बोस्टन क्षेत्र, नान्जिङ, ग्वाङ्गजोउ, सान फ्रान्सिस्को खाडी क्षेत्र, वुहान, बाल्टिमोर–वासिङ्टन क्षेत्र र हाङ्जोउ पर्छन्। यिनमा चीनका सहरहरूको प्रभुत्व विशेष रूपमा देखिन थालेको छ।
बेइजिङको समायोजित योगदान सन् २०२३ देखि २०२४ मा ९ प्रतिशतभन्दा बढीले बढेको प्रतिवेदनले जनाउँछ। त्यस्तै साङ्घाइले झनै उल्लेख्य २० प्रतिशत वृद्धि हासिल गरेको छ। यसको विपरीत, शीर्ष दसमा रहेका अमेरिकी सहरहरूको संयुक्त योगदान भने घटेको देखिन्छ, जसले विश्व वैज्ञानिक परिदृश्यमा सन्तुलन फेरिँदै गएको संकेत गर्छ।
रसायन, भौतिक विज्ञान र पृथ्वी–पर्यावरण विज्ञानका प्रमुख क्षेत्रमा चीनले अभूतपूर्व प्रभुत्व स्थापित गरेको छ। रसायन विषयमा त शीर्ष दसै स्थान चीनकै सहरहरूले लिएका छन्, जबकि अन्य दुई क्षेत्रमा पनि चीनका सहरहरूले छ–छ स्थान ओगटेका छन्। यी तीनै क्षेत्रमा बेइजिङ विश्व नम्बर एकमा उभिएको छ।
प्रतिवेदनले चीन वैज्ञानिक अनुसन्धानमा तीव्र रूपमा उभिँदै गएको र अमेरिकाको प्रभाव क्रमशः खुम्चिँदै गएको स्पष्ट संकेत दिएको छ। विश्व प्रविधि शक्ति सन्तुलनको नयाँ युग सुरु भएको विश्लेषकहरूले टिप्पणी गरेका छन्।